Tragediya sözü yunanca "traqos" - keçi, "ode"
-nəğmə sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Qədim yunanlar allahlara
sitayiş səhnələri təsvir etmiş, onların şərəfinə keçi qurban kəsmiş, qan
tökmüşlər. Tragediya qəhrəmanının sonda mütləq ölməsi də, bu mifoloji dünyagörüşü
ilə əlaqədardır. Əslində tragediya qəhrmanları öz işıqlı arzuları, idealları
uğrunda qurban gedirlər.
Tragediya termini əvəzində bəzən faciə sözü işlədilir. Bu da təsadüfı
deyildir. Faci sözü də məzmun etibarilə kədərli, acınacaqlı hadisə anlamına
gəlir. Bu tipli dram əsərlərinin qəhrəmanlarının cismani məhvi, doğrudan da,
əsl faciədir. Şərlə Xeyirin əbədi-əzəli mübarizəsində Xeyirin çox zaman özündən
qat-qat güclü Şərə məğlub olması tragediya, faciə olsa da, bu hadisə Xeyirin
Şərə qarşı daha amansız mübarizəsinin təkanverici qüvvəsinə çevrilir.
Qəhrəmanın işıqlı arzuları ilə bu arzuların həyata keçməsinə,
reallaşmasına imkan verməyən sosial mühit, zəmanə arasındakı antaqonist
ziddiyyət faciə əsərlərinin başlıca hərəkətverici qüvvəsi, tragediyanın,
faciənin başlıca yaranma mənbəyidir. Faciə qəhrəmanı nə qədər qüdrətli olsa da,
onun idealını, diləklərini ikrahla, düşmənçiliklə qarşılayan sosial mühiti
təmsil edən qüvvələrlə mübarizədə nəinki məğlub, hətta məhv olur. Lakin tragik
qəhrəman cismani məhvi ilə insanların ürəyində mürgüləyən işıqlı idealları
oyadır. Birinin məhvi neçə-neçə yeni faciə qəhrəmanlarının doğulmasına şərait yaradır.
Məsələn, "Müsibəti-Fəxrəddin" faciəsinin qəhrəmanı Fəxrəddini cismən
məhv etsələr də, zaman keçdikcə onun tərəfdarları çoxalmış, nakam arzuları
həyata keçmiş, tayfalar arasındakı qan davası sona yetmiş, cəhalət iflic olmuş,
məktəblər, xəstəxanalar açılmışdır.
Tragediyalarda-faciələrdə bədii konflikt bir-birinə daban-dabana zidd
olan müxtəlif əqidəli insanların ölüm-dirim mübarizəsi əsasında qurulduğundan,
bu tipli əsərlərdə hadisələr son dərəcə gərgin, dinamikdir.
Esxil, Sofokl və Evripidin əsərləri ədəbiyyat tarixində tragediyanın
ilk gözəl nümunələridir. Bəşəriyyətin inkişafının sonrakı mərhələlərində
yaranan tragediyalar insanlığın haqq, ədalət uğrunda apardığı barışmaz,
qanlarla yoğrulmuş mübarizəsinin bədii əksidir. Şekspirin, Şillerin faciə
əsərləri indi də öz bədii dəyərini itirməmiş, insanları əsrlər boyu haqq-ədalət
uğrunda mübarizəyə səfərbər etmiş və etməkdədir.
Azərbaycan ədəbiyyatında faciə janrənın ilk nümunəsini Nəcəf bəy
Vəzirovun "Müsibəti-Fəxrəddin" (1896) faciəsidir. Sonra
ədəbiyyatımızda bu janra maraq güclənmiş, Ə. Haqverdiyevin "Dağılan
tifaq", "Bəxtsiz cavan", "Ağa Məhəmməd şah Qacar", N.
Nərimanovun "Nadir şah" faciəsi yaranmışdır. Tarixi şəxsiyyətlərin
faciəsini əks etdirən əsərlər öz ibrətamiz məzmunu ilə tamaşaçılara daha
dərindən təsir göstərınişdir.
H. Cavidin romantik tragediyaları, C. Cabbarlının "Od
gəlini", S. S. Axundovun "Eşq və intiqam" əsərləri bu janrın
Azərbaycan ədəbiyyatında təsadüfi olmadığını göstərən gözəl ədəbi nümunələrə
çevrilmişdir.
Ədəbiyyatşünas N. A. Qulyayev çox doğru qənaətə gəlir ki, tragedik
konflikt şəxsiyyətin subyektiv istəkləri ilə cəmiyyətin obyektiv həyatı arasında
cərəyan edir. Subyektiv istəklər obyektiv reallığı dəyişmək imkanında deyil,
elə buna görə də onun reallaşmasına cəmiyyətdə heç bir zəmin yoxdur. Obyektiv
reallığa qarşı üsyan eden subyektin məhvi qanunauyğun haldır.
Faciə əsərlərinin əks etdirdiyi mühit, zaman ayrı olduğu üçün bu
tipli əsərlərin bədii konflikti ayrı-ayrı formalarda təzahür edir və estetik
idealın daşıyıcısı olan qəhrəmanın ölümü ilə bədii həllini tapır. Faciə
əsərində baş qəhrəmanın ölümü vacibdir. Ancaq hər personajın ölümünü faciə
hesab etmək olmaz. Tragik qəhrəman hər hansı bir estetik idealın daşıyıcısı
olmalıdır. Məsələn, "Müsibəti-Fəxrəddin" əsərində Rəşidin, Heydərin,
Rüstəm bəyin, Mahmudun ölümü faciənin tərkib hissəsi olsa da, əsl faciə müəllif
idealının daşıyıcısı olan Fəxrəddinin ölümü nəticəsində yaranır.
Strange "water hack" burns 2lbs overnight
YanıtlaSilAt least 160k men and women are using a easy and SECRET "liquid hack" to drop 2 lbs each and every night as they sleep.
It's scientific and it works on everybody.
Just follow these easy step:
1) Hold a clear glass and fill it half the way
2) Proceed to do this strange HACK
and be 2 lbs skinnier the next day!